EMDR
Wat is EMDR?
Eye Movement Desensitization and Reprocessing (afgekort tot EMDR) is een therapie voor mensen die last blijven houden van de gevolgen van traumatische ervaringen. Dit kunnen schokkende ervaringen zijn, zoals een verkeersongeval of een geweldsmisdrijf. Echter werkt EMDR ook bij mensen die andere dingen hebben meegemaakt die veel invloed op hun ontwikkeling hebben gehad. Je kunt hierbij denken aan pesterijen of krenkingen in de jeugd, langdurig misbruik of verwaarlozing, verlies van een belangrijke ander in de jeugd. Deze ervaringen kunnen in het hier-en-nu nog steeds invloed hebben op hoe iemand zichzelf ziet (zelfbeeld) en in het leven staat en EMDR kan als therapie methode goed gebruikt worden om deze nare ervaringen en hun invloed te helpen verwerken.
Waarvoor is EMDR bedoeld?
Bepaalde gebeurtenissen kunnen diep ingrijpen in het leven van mensen. Bij sommige mensen worden deze ervaringen mettertijd verwerkt, andere mensen ontwikkelen psychische klachten. Vaak gaat het om zich opdringende herinneringen aan de pijnlijke gebeurtenis, waaronder angstwekkende beelden (herbelevingen; ‘flashbacks’) en nachtmerries. Andere klachten die vaak voorkomen zijn schrik- en vermijdingsreacties. Als er aan bepaalde criteria wordt voldaan spreekt men van een ‘post traumatische stress stoornis’ (PTSS).
Ook is EMDR te gebruiken bij een grote verscheidenheid aan psychische aandoeningen en klachten, die gepaard gaan met vermijdingsgedrag, somberheid en/of gevoelens van angst, schaamte, verdriet, schuld of boosheid. Vaak ervaren mensen machteloosheid of hebben een erg laag zelfbeeld. Uitgangspunt is telkens dat deze klachten zijn ontstaan als gevolg van een of meer beschadigende ervaringen.
Voorbeelden daarvan zijn emotionele verwaarlozing, akelige ervaringen op medisch gebied, verlieservaringen, werkgerelateerde gebeurtenissen en andere schokkende, schaamtevolle of anderszins ingrijpende ervaringen.
De belangrijkste insteek van de EMDR therapeut is de cliënt te helpen de herinneringen aan deze gebeurtenissen te verwerken, waardoor de klachten kunnen verminderen of verdwijnen.
Welke gebeurtenissen kunnen leiden tot verwerkingsproblemen?
Eenmalige gebeurtenissen zoals:
- Auto ongeval, brand, natuurrampen
- Ongeval, verwonding of ziekte
- Overval, verkrachting of aanranding
- Getuige van geweld
- Verlies van een baan
- Verlies van een geliefde / geliefd persoon
- Verlies van een kindje
Ervaringen van langduriger aard, eerder in leven of recent, zoals:
- (Seksueel) misbruik of mishandeling
- Langdurige verwaarlozing en eenzaamheid
- Ernstige ziekte of diagnose van een dodelijke ziekte
- Vruchtbaarheidsproblemen of kinderloosheid
Soorten klachten die iemand kan hebben na een shockerende ervaring
Mensen kunnen van verschillende klachten last hebben na een schokkende ervaring of nadat ze langdurig blootgesteld zijn aan ontwrichtende ervaringen:
- Herbelevingen van de ervaring(-en)
- Vermijdingsgedrag m.b.t. de ervaring(-en)
- Een gevoel van in een constante verhoogde alarmstaat te zijn
- Aanhoudende stress
- Schaamte of schuldgevoel
- Slecht humeur en geirriteerdheid
- Depressie of somberheid
- Zorgen maken of “malen”
- Angstigheid en paniekklachten
- Negatief zelfbeeld en lage zelfwaardering
- Slaapproblemen, seksuele problemen, eetproblemen
- Relatieproblemen
- Onverklaarbare lichamelijke klachten
Hoe gaat EMDR in z’n werk?
De therapeut zal vragen aan de gebeurtenis terug te denken inclusief de bijbehorende beelden, gedachten en gevoelens. Eerst gebeurt dit om meer informatie over de traumatische beleving te verzamelen. Daarna wordt het verwerkingsproces opgestart.
De therapeut zal vragen de gebeurtenis opnieuw voor de geest te halen. Maar nu gebeurt dit in combinatie met een afleidende stimulus, bijvoorbeeld door middel van een koptelefoon waarbij geluiden afwisselend rechts en links worden aangeboden.
De EMDR procedure brengt doorgaans gedachten en beelden op gang, maar soms ook gevoelens en lichamelijke sensaties. Na een aantal “sets” van geluidjes of lichtjes te hebben aangeboden verandert de beleving van de nare gebeurtenis. Langzaamaan “doven” de nare gevoelens die gepaard gaan met de herinnering uit. Soms zijn meerdere sessies nodig voor het verwerken van een nare gebeurtenis. Een sessie wordt echter altijd positief afgesloten.
Wat zijn de te verwachten effecten?
De aangeboden sets geluiden of lichtjes zullen er langzamerhand toe leiden dat de herinnering haar kracht en emotionele lading verliest. Het wordt dus steeds gemakkelijker aan de oorspronkelijke gebeurtenis terug te denken. Soms komt er plaats voor minder onprettige aspecten van dezelfde situatie.
Een andere mogelijkheid is dat er spontaan nieuwe gedachten of inzichten ontstaan die een andere, minder bedreigende, betekenis aan de gebeurtenis geven. Deze effecten dragen ertoe bij dat de schokkende ervaring steeds meer een plek krijgt in de levensgeschiedenis van de persoon.
De klachten en negatieve symptomen die iemand in het hedendaags leven ervaart (gekoppeld aan de oude gebeurtenis) verminderen enorm.
Zijn er ook nadelen?
Na afloop van een EMDR therapie kunnen de effecten nog even doorwerken. Dat is natuurlijk goed. Toch kan dit in sommige gevallen de cliënt het idee geven even de regie kwijt te zijn. Bijvoorbeeld als er nieuwe beelden of gevoelens naar boven komen. Vaak is het dan een geruststelling om te weten dat dit in de regel niet langer dan drie dagen aanhoudt. Daarna is er als het ware een nieuw evenwicht ontstaan.
Het is aan te bevelen een dagboekje bij te houden en op te schrijven wat er naar boven komt. Deze dingen kunnen dan in de volgende zitting aan de orde komen.
Werkt EMDR en wat is de wetenschappelijke status van deze behandelmethode?
Er is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de werkzaamheid van EMDR. Uit de resultaten blijkt dat cliënten goed op EMDR reageren. Als het gaat om een trauma na een eenmalige ingrijpende gebeurtenis blijken mensen vaak al na enkele zittingen in staat om de normale dagelijkse bezigheden weer op te pakken.
Hoe weet je of EMDR kan worden toegepast? In het begin van de therapie zal uw EMDR-therapeut uitgebreid aandacht besteden aan de oorzaak en achtergronden van de klachten. Daarnaast wordt er een beoordeling gemaakt van een aantal individuele kenmerken waaronder de persoonlijke draagkracht en de last die men van de klachten ondervindt. Hieruit zal blijken of een gerichte traumabehandeling op dat moment noodzakelijk of nodig is, en of daarvoor EMDR kan worden gebruikt.
Er bestaan inmiddels tientallen gecontroleerde onderzoeken naar de effectiviteit van EMDR. Dit maakt EMDR op dit moment de meest geëvalueerde behandeling op het gebied van psychisch trauma. Volgens de meest recente richtlijnen van de International Society for Traumatic Stress Studies (ISTSS), de American Psychiatric Association (APA) en de Engelse overheid (NICE) is EMDR, met imaginaire exposure, de ’treatment of choice’ voor psychotrauma. Een Nederlandse richtlijncommissie onder auspiciën van het Trimbos instituut gaf een soortgelijk advies (www.ggzrichtlijnen.nl).